Pierwszym pisanym źródłem charakteryzującym dwór szlachecki jest „Krótka nauka budownicza dworów, pałaców, zamków podłóg nieba i zwyczaju polskiego” z 1659 roku. Tekst anonimowego budowniczego przypisywany dziś Łukaszowi Opalińskiemu często powraca na naszych łamach jako materiał do rozważań o współczesnym kształcie i formie budowanych dworów.

Projekt dworu szlacheckiego, Jakub Kazimierz Haur, XVII wiek

Ten pierwszy polski traktat architektoniczny wywarł duży wpływ na ówczesne budownictwo, jednak skierowany był głównie do elit szlacheckiego społeczeństwa. Na popularyzację opisanego weń modelu dworu bardzo duży wpływ miał Jakub Kazimierz Haur, sekretarz królewski uważany za największego pisarza rolniczego swoich czasów. Haur był autorem popularnego siedemnastowiecznego podręcznika „Oekonomika ziemiańska generalna”. Dla nas największą wagę posiada nie tekst główny, ale dołączony do niego suplement „Architektonika albo nauka budownicza gospodarska”. Wydany w 1679 roku dokument uważany jest dzisiaj za wykładnię „teorii staropolskiego dworu”. To tutaj autor zamieścił pierwszy historyczny rysunek projektu dworu, który dzisiaj prezentujemy na naszych łamach. Haur dokonał również w swoim traktacie podziału na dom „pański” opisany w „Krótkiej nauce…” dwadzieścia lat wcześniej oraz „chudopacholski” upraszając i prymitywizując tenże, co miało wywrzeć w późniejszych wiekach wielki wpływ na całokształt naszej narodowej architektury.

Dwór szlachecki – elewacja, Jakub Kazimierz Haur, XVII wiek

Bibliografia:
1.    „Architektonika albo nauka budownicza gospodarska”, Jakub Kazimierz Haur
2.    Polska Biblioteka Internetowa, http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=17498&s=1
3.    „Dwór polski. Architektura, tradycja, historia.”, praca zbiorowa, wyd. Kluszczyński