Kolejna ważna pozycja dla wszystkich sympatyków polskiego dworu. Jak podaje sam wydawca – książka stanowi „kompendium wiedzy o ważnym dla polskiej tożsamości zjawisku, jakim są dwory, będące charakterystycznym elementem naszej historii i krajobrazu, a także ośrodkami ziemiańskiej kultury i obyczaju, kultywowania tradycji rodowych i narodowych oraz walki o polskość.”
Według mnie jednak użyte tutaj słowo „kompendium” (których o dworze polskim jest już kilka), nie oddaje do końca ducha tej książki! Zdecydowanie bardziej wolałbym określenie OPOWIEŚĆ. Opowieść, którą najkrócej można by scharakteryzować w sześciu słowach użytych w tytule jej wstępu: „Zamek – dwór – pałac. Rycerz – szlachcic – ziemianin.” Opowieść, której głównymi bohaterami autor uczynił… budynki. Czytelników Kwartalnika Sarmackiego* winna ona wciągnąć już od samego początku, ponieważ jak nie trudno się domyślić pan Maciej Rydel naturalnie rozpoczął ją od czasów rycerskich opisując najstarsze dwory gotyckie i renesansowe. Okres ten tak w historii jak i w architekturze dworu polskiego poprzedzał czasy szlacheckie, które rozpoczynają się wraz z nadejściem Baroku i charakterystycznych dla niego dworów alkierzowych. Początkiem tego okresu dla naszych bohaterów-budynków według Rydla było wybudowanie w 1677 roku takiegoż dworu dla Jana III Sobieskiego w Wilanowie. (Znany dzisiaj pałac powstał w późniejszym okresie.) Książka prowadzi nas aż do czasów współczesnych i cieszy to, że autor zwrócił należytą uwagę na to jak wielkim zagrożeniem dla naszej kultury i tożsamości w Europie jest rozpoczęty po 1939 roku proces usuwania dworów z polskiego krajobrazu. Osobiście żywię wielką nadzieję, że ten ostatni rozdział książki nie będzie ostatnim w naszej narodowej opowieści.
* Tekst pierwotnie ukazał się w numerze 2 Kwartalnika Sarmackiego.
Rok wydania: 2012
Stron: 264
Oprawa: twarda z obwolutą
Format: 210×270
Dwór – polska tożsamość – SPIS ZAWARTOŚCI
WSTĘP – ZAMEK – DWÓR – PAŁAC
RYCERZ – SZLACHCIC – ZIEMIANIN
Kultura i obyczajowość mieszkańców dworu
ROZDZIAŁ I – CZASY RYCERSKIE.
NAJSTARSZE DWORY – GOTYCKIE I RENESANSOWE
Obronne siedziby rycerskie
Czasy renesansu
ROZDZIAŁ II -CZASY SZLACHECKIE
BAROK I DWORY ALKIERZOWE
Jeszcze o dworach alkierzowych
ROZDZIAŁ III -CZASY STANISŁAWOWSKIE
NEOKLASYCYZM PIERWSZA POŁOWA XIX WIEKU
ROZDZIAŁ IV -ŻYCIE W DWORZE W XIX WIEKU
Otoczenie dworu
Wnętrze dworu
Gospodarka
Kształcenie w rodzinach ziemiańskich w zakresie gospodarki rolnej i nie tylko
Czym się jeździło
Powozy w dworach
ROZDZIAŁ V -DWORY NA DAWNYCH KRESACH RZECZYPOSPOLITEJ
ROZDZIAŁ VI -HISTORYZM W XIX WIEKU
Neogotyk, neorenesans, neobarok, kostium francuski, eklektyzm
ROZDZIAŁ VII -STYL DWORKOWY 1900-1939
ROZDZIAŁ VIII – DWORY PO 1939 ROKU. CZASY WSPÓŁCZESNE
Zagłada dworów i ziemiaństwa 1939-1956
Nieco statystyki
Współczesna sytuacja dworów w Polsce
DODATKI: – SPIS MUZEÓW, KTÓRE MIESZCZĄ SIĘ W DWORACH
– MUZEA BIOGRAFICZNE W DWORACH
– LEKSYKON PODSTAWOWYCH POJĘĆ Z ZAKRESU ARCHITEKTURY DWORÓW I ICH OTOCZENIA
– LISTA ARCHITEKTÓW, KTÓRZY PROJEKTOWALI DWORY OD XVI DO XX WIEKU
(WEDŁUG LAT ŻYCIA)
– WYBRANA BIBLIOGRAFIA
– INDEKS OSOBOWY
– INDEKS MIEJSCOWOŚCI
MACIEJ RYDEL ur. w 1943 r. w rodzinnym dworze w Dołuszycach k. Bochni.
Dokumentalista polskich dworów i historii ziemiaństwa. Właściciel prywatnego zbioru ikonografii (m.in. 14 tys. fotografii dworów). Przygotował 20 wystaw fotograficznych, jego akwarele i fotografie są w zbiorach kolekcjonerów w Polsce i za granicą. Autor książek Jam dwór polski (1993 i 1997) i Oblicza polskiego dworu (2003 i 2004, współautor S. Markowski), artykułów publikowanych w miesięczniku „Spotkania z Zabytkami”, dzienniku „Rzeczpospolita” oraz odczytów na temat dworów i ziemiaństwa. Kronikarz rodu Rydlów, organizator zjazdu w 2000 roku w Krakowie-Bronowicach z okazji 100-lecia najsłynniejszego polskiego wesela. Wiceprezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Ziemiańskiego, Gdańskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Ziemiańskiego oraz Gdańskiego Oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki.
Doktor ekonomii, emerytowany nauczyciel akademicki, kierownik specjalności marketing na Wydziale Ekonomicznym Uniwersytetu Gdańskiego w latach 1994–2008. Założyciel Gdańskiej Fundacji Kształcenia Menedżerów i jej wieloletni dyrektor programowy. Autor książek, artykułów i referatów konferencyjnych na temat zarządzania marketingowego.