Szukając inspiracji przy budowie własnego domu warto zawsze sięgać do źródeł. W nowym cyklu na naszym portalu będziemy przypominać sylwetki ludzi, którzy w swoim czasie mieli duży wpływ na popularyzowanie wiedzy o dworach lub sami dwory projektowali i budowali. Na początek postanowiliśmy wspomnieć o historyku, kolekcjonerze, etnografie i krajoznawcy – Zygmuncie Glogerze.

Kolejna ważna pozycja dla wszystkich sympatyków polskiego dworu. Jak podaje sam wydawca – książka stanowi „kompendium wiedzy o ważnym dla polskiej tożsamości zjawisku, jakim są dwory, będące charakterystycznym elementem naszej historii i krajobrazu, a także ośrodkami ziemiańskiej kultury i obyczaju, kultywowania tradycji rodowych i narodowych oraz walki o polskość.”

Od dawna zastanawiałem się nad architekturą polską, drogami jej rozwoju i krzyżujących się prądów, które na nią swój wpływ wywierały.

Każdy kraj ma pewne cechy zewnętrzne, oryginalne, odróżniające go od krajów postronnych (…). Tak i naszemu krajowi właściwym był niegdyś oryginalny styl budownictwa, przynajmniej wiejskiego, wyrobiony wiekami, zastosowany do środków i materiałów budowlanych miejscowych, odpowiadający klimatowi krajowemu, potrzebom i zwyczajom mieszkańców. Niestety, wobec teraźniejszych prądów niwelacyjnych i skutkiem nowoczesnych stosunków kosmopolitycznych, jak zaciera się wszelka oryginalność i odrębność, tak i styl swojski budownictwa wiejskiego w kraju naszym coraz więcej zanika. (…) Wraz z upadkiem stylu krajowego zaciera się cecha kraju zewnętrzna rodzima, swojska…

[Zygmunt ks. Czartoryski]

Wigilijny poranek tradycyjnie zaczynał się polowaniem, co, jak głosił jeden z przesądów myśliwskich, zapewniało szczęście przez cały nadchodzący rok. Łupem myśliwych padały przede wszystkim zające, ale także lisy, dziki, bażanty, króliki i kuropatwy. Polowano wspólnie z sąsiadami i gośćmi z odleglejszych stron. W latach trzydziestych do Demidówki na Podolu „przybywali przeważnie saniami – wspominał Andrzej Kuśniewicz w Mieszaninach obyczajowych – aż znad Zburcza, bywało spod Tarnopola. I od Czortkowa, i spod Budzanowa, i od Skałata. Zazwyczaj przyjeżdżali na tę okazję, by zostać potem u nas na wigilii, obaj wujkowie wojskowi, obaj zawołani myśliwi: Stach i Jurek”. A to wszystko, „by nie uchybić wieloletniej tradycji”.

[W ziemiańskim dworze, Maja Łozińska]

Aby móc dziś znów tworzyć dwory i dworki polskie należy przeżyć po raz wtóry ich genezę i rozwój, od klety pierwotnej i chaty kurnej – aż do ich najdoskonalszych i najwyższych przekształceń w dworach z końca XVIII wieku.

22 stycznia 1863 roku rozpoczęło się Powstanie Styczniowe. Powstańcy zaatakowali rosyjskie garnizony w Królestwie Polskim.

Dla ludzi interesujących się kulturą sarmacką nie powinno być wątpliwości, że najważniejszym ośrodkiem tej naszej kultury w dzisiejszej Polsce jest Muzeum Pałac w Wilanowie. Miejsce magiczne, związane z ostatnim wielkim królem, Janem III Sobieskim. W tym roku na rynku pojawił się wyjątkowy album, monografia i zarazem reprint dzieła z 1877 roku opowiadający o tym miejscu.

Wszystko stoi, jak niegdyś stało,
Na pamięci wiecznotrwałej znak
Tylko tam, gdzie ścianę izby białą
Gobelinu zdobi zblakły szlak
Wieje pustka przeminioną chwałą –
Karabeli i ryngrafu brak

„Dwór polski – architektura, tradycja, historia” to swoiste kompendium. To właśnie słowo najpełniej charakteryzuje ową publikację. Moglibyśmy w tym miejscu nawet na nim poprzestać gdyby nie to, że absolutnie nie oddaje ono uroku książki, ilości zawartych w nim informacji i ciekawego stylu, w jakim została ona napisana.

Jak opowiedzieć dzieciom o husarii? Jak o bitwie pod Wiedniem? W jaki sposób przedstawić królów Polski? Jak wytłumaczyć zabory? Jak opowiedzieć o Józefie Piłsudskim albo o Powstaniu Warszawskim? Jak wreszcie opowiedzieć najmłodszemu pokoleniu o dworach, chatach i pałacach, czyli o polskim domu?

A w zasadzie to „O pałacach wiejskich i dworach z epoki po Stanisławie Auguście i budowniczym królewskim Jakóbie Kubickim”, ponieważ tytuł mówi tutaj w zasadzie wszystko. Książka ta to kolejny po „Krótkiej nauce budowniczej dworów…” reprint traktujący o naszej narodowej architekturze wydany nakładem wydawnictwa Graf_ika.

Bardzo banalnie zacznę tę krótką recenzję „Niezbędnika Sarmaty” Jacka Kowalskiego. Mianowicie książka ta musi zostać niezbędnikiem każdej dworskiej biblioteki. I basta. Życzyłbym sobie, aby wszystkie kolejne moje zdania bardziej ambitnymi były, by choć częściowo oddać ducha tegoż dzieła.

Mimo oczywistego pierwszego wrażenia, książka nie jest typowym albumem pełnym zdjęć. Choć tych jest w nim oczywiście najwięcej. Jedno jest pewne – winna ona znaleźć się w domowej bibliotece wszystkich osób budujących dwory, remontujących istniejące lub po prostu interesujących się nimi na co dzień.

Powiadają niekiedy recenzenci o albumach, że to zbiory wybitnych, wyjątkowych, niepowtarzalnych fotografii. Zawsze kiedy przeglądam album Stanisława Markowskiego, nachodzi mnie refleksja, że to niewiarygodny zbiór... codziennych, zwykłych zdjęć.

Wolumin to wyjątkowy, piękny i specyficzny na tyle, by zrecenzować w pierwszej kolejności.  Bez wątpienia powinien on  trafić w ręce zainteresowanego jeszcze przed rozpoczęciem budowy własnego dworu. „Krótka nauka budownicza dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego” to swoisty opis techniczny do XVII – wiecznego projektu.