Tradycyjną i najczęściej stosowaną bryłą dworu jest forma czworograniasta. Z historii architektury dworkowej moglibyśmy przytoczyć oczywiście wiele odstępstw od tej zasady, jednak dla nas najważniejszy w rozważaniach jest zawsze punkt wyjścia, a raczej tak jak w tym wypadku - wejścia w dane zagadnienie.
A tak tylko o czworograniastych budynkach mówić będę to przydając, że barziej chwalę podłużny kwadrat niż równych boków i kostkę.1 Miał w XVII wieku ledwie sugerować budowniczy patronujący naszym Lekcjom Stylu to, co dziś jest pierwszą i fundamentalną zasadą nowobudowanych w stylu dworkowym domów. Planowanie bryły ma ścisły i nierozerwalny związek z opracowywaniem jego projektu i oczywiście powstaje w tym samym procesie. Dlatego też o drugiej zasadzie, czyli o symetrycznym ukształtowaniu elewacji pozwolę sobie dziś ledwie wspomnieć. Front dworu tradycyjnie usytuowany na dłuższym boku budynku winien mieć na samym środku portyk będący wejściem głównym do budynku oraz symetrycznie rozplanowane po jego bokach małe okna. Aby uzyskać oczekiwany efekt architektoniczny, całość należy rozplanować w prawidłowych proporcjach!
By je uzyskać należało skupić się na niezwykle ważnym elemencie, za jaki w XVII i późniejszych wiekach uważano dach dworu. Naprzod wysokość, w której (jeżeli moc uważać będziesz) ta jest reguła, aby wysokość dachu miała połowicę szerokości budynku. Na przykład gdy budynek szeroki łokci dwadzieścia, dach niech będzie nad nim łokci 10 wysoki., to jest perpendiculariter (pionowo) mierząc wysokość od głowy i spojenia krokwie aż do powały.1 Dziś najczęściej spotykanym rozwiązaniem konstrukcyjnym jest dach kopertowy. By zachować wierność tradycji, należy projektować go z odpowiednim spadkiem, to jest od 38 stopni, jego połać winna sięgać górnej krawędzi okien. Tak dzisiaj jak i kiedyś dach winien dominować nad parterowymi ścianami naszego dworu.
Zamiast pokazanego powyżej klasycznego dachu z prostą konstrukcją kopertową znaną wszystkim chociażby z klasycystycznego Dworu w Turowej Woli (z filmowego „Pana Tadeusza”), na polskich dworach spotykać można następujące konstrukcje:
Dach łamany, zwany również polskim lub uskokowym, czyli dach, w którym górna i dolna połać są względem siebie równoległe (dwie części dachu o tym samym spadku). Stosowana od połowy XVII w. konstrukcja została przedstawiona na poniższym schemacie:
Dach mansardowy, czyli dach o dwóch połaciach, z których górna jest pochylona pod mniejszym kątem, a dolna bardziej stroma. Rozwiązanie zalecane przy poddaszu mieszkalnym, ponieważ znacznie zwiększa powierzchnię użytkową dworu.
Ostatnia konstrukcja dachu to często spotykany dawniej dach naczółkowy, a więc dwuspadowy, urozmaicony ściętymi skrajami kalenicy, czyli tak zwanymi naczółkami. Schemat dachu naczółkowego przedstawiono na poniższej grafice:
Ostatnim i najważniejszym elementem dworu polskiego wydaje się być portyk. Aby dokładnie omówić wszystkie zagadnienia z nim związane, potrzeba by jeszcze raz tyle miejsca, więc poświęcimy mu oddzielną Lekcję Stylu.